مرگ "نوري سعيد پاشا" نخست وزير عراق در جريان كودتاي اين كشور (1958م)

نوري سعيد پاشا، سياست‏مدار برجسته عراقي و مشهورترين نخست وزير عراق پس از استقلال اين كشور، در سال 1888م در بغداد به دنيا آمد و در جواني از مدرسه نظامي استانبول فارغ التحصيل گرديد. وي در 21 سالگي به ارتش عثماني پيوست و در جنگ امپراتوري عثماني و بلغارستان در سال 1912م شركت جست. نوري سعيد آن‏گاه در كنار حرفه سپاهي‏گري خود، فعاليت‏هاي سياسي را آغاز كرد و در جريان اعتراضات سياسي عليه امپراتوري عثماني، مورد توجه انگلستان واقع شد. بدين جهت پس از پيروزيِ اين حركت در پايان جنگ جهاني اول و فروپاشي امپراتوري عثماني، وي رياست ستاد ارتش ملك فيصل پادشاه وقت سوريه را بر عهده گرفت و به آن سر و سامان داد. نوري سعيد در مدت ماه‏هاي سلطنت فيصل در سوريه با او بود و پس از برچيده شدن سلطنت فيصل از سوريه، با او به عراق آمد. پس از چندي، نوري سعيد در مارس 1930م با حمايت استعمار بريتانيا به نخست‏وزيري عراق رسيد و در طول 28 سال، فرمان‏رواي اصلي اين كشور به شمار مي‏رفت. وي در اين مدت، 14 بار به مقام نخست وزيري عراق دست يافت و با قدرتِ ابتكار، كوشش مداوم و در پرتو برقراري حداكثر تماس با كشورهاي همسايه عراق و ممالك اروپايى، بر اين سرزمين حكومت راند. نوري سعيد همواره موثرترين عامل در حفظ شيرازه نظام پادشاهي در عراق بود. وي تا سر حدّ امكان تلاش كرد از حجم دخالت نيروهاي عراق در جنگ عليه رژيم صهيونيستي در جريان جنگ اول اعراب و اسرائيل بكاهد. نوري سعيد فردي مؤثر در امضاي قرارداد 25 ساله 1930 عراق و انگليس، تأسيس اتحاديه عرب در سال 1945م و وارد كردن عراق در جنگ جهاني دوم به نفع متفقين، علي‏رغم مخالفت داخلي، بود. وي هم‏چنين عاقد پيمان استعماري بغداد ميان چهار كشور عراق، تركيه، ايران و افغانستان در سال 1937م و عاقد پيمان سنتو در سال 1955م به شمار مي‏رفت. نوري سعيد در دو ماه آخر عمر خويش نيز در اتحاد هاشمي شامل اتحاد اردن و عراق به عنوانِ نخست‏وزيري دست يافت و نفوذش را در اردن نيز بسط داد. در دوران حكومت نوري سعيد، وي مخالفان خود را از سر راه برداشت و با ايجاد جوّ رعب و وحشت، پايه‏هاي نفوذ استعماري انگلستان در عراق را مستحكم ساخت. حكومت نوري سعيد در نهايت در جريان كودتاي خونين عبدالكريم قاسم در چهاردهم ژوئيه 1958م به سر رسيد و كاخ فرمان‏روايى وي را ويران ساخت. در جريان اين كودتا كه علاوه بر پادشاه عراق، تمامي خاندان سلطنتي و بسياري از دولت‏مردان عراق كشته شدند، نوري سعيد چادري بر سر افكند و شناكنان از دجله گذشت و خود را به خانه راننده‏اش رساند. در اين زمان، شوراي انقلاب براي دستگيري وي، جايزه‏اي هنگفت تعيين كرد. فرداي آن روز، يكي از زيردستان نوري سعيد، پول را بر وفاداري نسبت به ارباب سابق خود ترجيح داد و در شب شانزدهم ژوئيه 1958م، مقامات دولتي را از مخفيگاه او آگاه كرد. اما قبل از آن‏كه سربازان دولتي فرا رسند، توده خشمگين مردم به اقامتگاهش هجوم آوردند و او را در هفتاد سالگي به هلاكت رساندند. جنازه نوري سعيد سپس به وسيله طناب در خيابان‏هاي بغداد كشيده شد و به بدترين وجهي مُثله گرديد.