اعلام جمهوري در چين پس از سقوط امپراتوري اين كشور (1912م)

در فاصله سال‏هاي 1907م تا 1911م، پنج شورش عليه خاندان امپراتوري منچو در چين صورت گرفت كه همه آن‏ها، كم و بيش از انديشه‏هاي انقلابي سون يات سن، مبارز معروف چيني سرچشمه مي‏گرفت. چهار شورش اول، سركوب شد و هر بار عده‏اي دستگير و تيرباران شدند. ولي شورش پنجم كه در روز نهم اكتبر سال 1911م آغاز شد، با شدت عمل بي‏سابقه دولت و دستگيري و اعدام صدها تن مواجه گرديد و بر خشم و نفرت عمومي افزود. از اين رو، از روز يازدهم اكتبر آن سال، شورش به شهرهاي بزرگ چين نيز منتقل شد. در اين زمان، دربار كه احساس خطر مي‏كرد، مردم را به آرامش دعوت نمود و مخالفان را به آغاز مذاكره و آشتي ملي فرا خواند. مذاكرات نمايندگان دولت و مخالفان در اوايل دسامبر 1911م در ايالت شانگهاي چين آغاز شد ولي از همان ابتدا، دو فكر در برابر هم قرار گرفتند. دولت پيشنهاد مي‏كرد حكومت مطلقه خاندان منچو به حكومت مشروطه سلطنتي تبديل شود و مجلس منتخب مردم نيز بر كارها نظارت داشته باشد، ولي نيروهاي انقلابي به چيزي جز تغيير رژيم و استقرار جمهوري رضايت نمي‏دادند. در نهايت، پس از تشكيل مجلس مؤسسان، اعلام جمهوري چين به تصويب رسيد و پس از انقراض امپراتوري منچو بر چين، سون يات سن، در روز دهم اكتبر 1912م، سال‏روز قيام مردم و آغاز حركتي كه به استقرار رژيم جمهوري انجاميد، تأسيس جمهوري چين را اعلام كرد.