مرکز مطالعات ايران و بالکان
کمک به مرکز
Date History

اعلام بي‏طرفي ايران در جريان جنگ جهاني اول (1293 ش)


از حوادث مهم در دوره زمامداري كابينه ميرزا حسن‏خان مستوفي‏الممالك صدر اعظم احمد شاه قاجار، آغاز جنگ جهاني اول بود. گسترش جنگ بر وضع داخلي همه كشورهاي جهان، به ويژه ايران كه از موقعيت استراتژيك و سياسي خاصي برخوردار بود تاثيرنهاد. از اين رو، دولت مستوفي الممالك كه هجده روز پس از شروع جنگ جهاني اول، تشكيل شده بود پس از تصويب مجلس شوراي ملي، براي صيانت مملكت از هر گونه حادثه‏اي، بي‏طرفي ايران در جنگ جهاني اول را در دهم آبان 1293 ش برابر با 12 ذي‏حجه 1332 ق مطابق با اول نوامبر 1914م اعلام كرد. وي طي بخشنامه‏اي از تمام ماموران دولت خواست كه فرمان را به مورد اجرا گذارند و كاري خلاف بي‏طرفي انجام ندهند، لازمه حفظ بي‏طرفي ايران اين بود كه وضع يكساني نسبت به متفقين و متحدين وجود داشته باشد و نمايندگان كشورهاي در حال جنگ، در ايران اقدامي عليه هم صورت ندهند، اما چنين نشد. در اين ميان ضعف سياسي حاكمان، اوضاع آشفته داخلي ايران و جنگ‏افروزي و توسعه‏طلبي كشورهاي درگير جنگ موجب گرديد تا بي‏طرفي ايران نقض شود. به همين سبب، نيروهاي انگلستان، روسيه و عثماني با لشكركشي به ايران، سرزمين‏هاي وسيعي را اشغال و خسارت‏هاي بسياري به كشور و مردم مسلمان ايران وارد كردند. در اين اوضاع، ايران عملاً به يكي از جبهه‏هاي جنگ جهاني تبديل گشت. قسمتي از مملكت را روس‏ها اشغال كرده، قسمتي ديگر تحت سلطه عثماني قرار داشت و بخشي ديگر نيز به تصرف انگليس درآمده بود. همچنين چندي بعد نيز قواي آلمان وارد ايران شدند. دولت ايران كوشش داشت روسيه را قانع سازد تا قواي خود را از شمال ايران خارج سازد و بي‏طرفي ايران حفظ شود، اما نه روسيه و نه متحدين، توجهي به اين امر نداشتند و پيوسته اهداف خود را به قيمت نابودي استقلال ايران دنبال مي‏كردند. حاصل اين تجاوزات، قحطي و قتل و غارت مردم ايران بود كه آثار زيان‏باري بر كشور نهاد.

تمامی حقوق متعلق به مرکز مطالعات ایران، بالکان و اروپای مرکزی می باشد. طراحی توسط پورتال ایمن